بررسی تحولات ارزهای دیجیتال در ۲۰۲۲

مروری بر مهم ترین تحولات داده‌های آنچین

سال ۲۰۲۲ با تمام آشفتگی‌ها، نوسانات و رویدادهای ناگهانی که با خسارت های مالی هنگفتی همراه بودند، به پایان رسید. سال گذشته میلادی را می توان یکی از پر نوسان‌ترین سال‌های مالی در پی حوادث غیر منتظره اعلام کرد که نه تنها سرمایه‌گذاران بازار رمزارزها، بلکه فعالان سایر بازارها را تحت تاثیر قرار داد. پس از چندین سال سیاست های پول آسان و تزریق نقدینگی به چرخه اقتصاد، بانک های مرکزی با چرخشی ۱۸۰ درجه در سیاست های پولی و اقدام به افزایش نرخ بهره باهدف کنترل تورم موجب افت سریع و چشمگیر ارزش بازارهای مالی شدند. در این مقاله که توسط مجموعه تحلیلی Glassnode تهیه شده، وضعیت بازار بیتکوین، اتریوم و استیبل کوین¹ ها و نیز سایر تحولات حائز اهمیت در سال ۲۰۲۲ مورد بررسی قرار می گیرد.

بازاری بدون هیجان

پس از گذشت یک سال پرتلاطم برای کریپتو، نوسانات در بازار بیتکوین طی دسامبر ۲۰۲۲ آرام‌تر شده ‌بودند و نوسانات کوتاه مدت تحقق یافته² به پایین‌ترین میزان خود از اکتبر ۲۰۲۰ رسید. این شاخص در اواخر ۲۰۲۲ و در ابعاد یک و دو هفته ای برای بیتکوین به ترتیب ۲۲ و ۲۸ درصد بود که پایین ترین میزان طی چند سال اخیر است.

حجم معاملات در بازار فیوچرز در اواخر ۲۰۲۲ کاهش یافت و به کمترین مقدار خود در چند سال اخیر رسید؛ این میزان برای بیتکوین و اتریوم بین ۹.۵ تا ۱۰.۵ میلیارد دلار بود. کاهش حجم در بازار مشتقه را می‌توان به علت افت نقدینگی، از بین رفتن اهرم‌ها و هم‌چنین ورشکستگی پلتفرم‌های وام‌دهی و نهاد‌های معاملاتی دانست.

پس از ورشکستگی صرافی  FTX در اوایل ماه نوامبر ۲۰۲۲، حجم قرارداد‌های باز³ در بازار فیوچرز به طور قابل توجهی کاهش یافت. تصویر زیر نسبت اهرم مورد استفاده برای بیتکوین و اتریوم را نشان می‌دهد که از نسبت حجم قراردادهای باز به ارزش بازار⁴ به دست می‌آید. افزایش و سپس کاهش اهرم در معاملات آتی در ماه نوامبر برای اتریوم شدیدتر بوده که این امر احتمالا به دلیل فرا رسیدن سررسید معاملات باقی مانده از زمان آپدیت Merge بوده‌است. حجم معاملات باز اتریوم در نوامبر از ۴.۷۵ درصد به ۳.۱۰ درصد از ارزش بازار رسید. حجم معاملات باز برای بازار بیتکوین نیز پیش از اتریوم به سقف خود رسید و از ۳.۴۶ به ۲.۵۰ درصد از ارزش بازار رسید.

تصویر زیر افت بازدهی معاملات قرارداد آتی⁵ (بدون تاریخ انقضا) و دائمی⁶ (دارای تاریخ انقضا) بیتکوین را در بعد سالانه و در نوامبر ۲۰۲۲ نشان می دهد که به ترتیب ۰.۳- و ۲.۵- درصد بودند. علت بازدهی منفی را می‌توان به پایین‌تر بودن قیمت بیتکوین در بازار فیوچرز نسبت به بازار نقدی (اسپات) ارتباط داد. بازدهی منفی امری غیر رایج بوده که تنها در بازه زمانی ماه می تا جولای ۲۰۲۱ رخ داده‌است. این امر می‌تواند نشان‌دهنده پوشش ریسک در برابر نزول بیشتر بازار یا افزایش معاملات Short توسط سفته‌بازان باشد.

سود و ضرر در بازار

حباب نقدینگی ایجاد شده پس از سیاست‌‌های انبساطی طی سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ منجر به ثبت رکوردی در سود محقق شده درون شبکه گردید؛ طی یک سال و به ویژه پس از رسیدن قیمت بیتکوین به اوج تاریخی⁷ خود در ماه نوامبر ۲۰۲۱ سودی معادل ۴۵۵ میلیارد دلار توسط سرمایه گذاران از شبکه خارج گردید. با شروع بازار خرسی از ابتدای ۲۰۲۲، میزان ضرر کسب شده ⁸ تقریبا به ۲۱۳ میلیارد دلار رسید که معادل ۴۶.۸ درصد سود بدست آمده در بازار گاوی ۲۰۲۰-۲۰۲۱ بود. این میزان ضرر مشابه بازار نزولی سال ۲۰۱۸ است که ۴۷.۹ درصد از سود بازار در قالب ضرر به آن بازگشت.

یکی از نکات قابل توجه، سهم هولدرهای بلند مدت در این چرخه از لحاظ ضررهای کسب شده است که منجر به ۲ جهش بزرگ در نمودار مربوطه گردید. در طول ماه نوامبر ۲۰۲۲، ضرر روزانه هولدرهای بلندمدت به اوج خود و معادل ۱۰ درصد از ارزش بازار رسید؛ این وضعیت با چرخه سال های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۸ شباهت دارد. توزیع این دسته در ماه ژوئن نیز چشمگیر بود که به میزان روزانه ۰.۰۹ درصد از ارزش بازار صورت می گرفت؛ هولدرهای بلندمدت در آن زمان ۵۰ تا ۸۰ درصد در ضرر بودند. 

رویکردی بلندمدت به بازار

برخلاف ضررهای کسب شده چشمگیر توسط هولدرهای بلند مدت، باور به هولد در حال افزایش است که نشانه آن را در افزایش سن موجودی کوین‌های نگهداری شده توسط این دسته می‌توان دید. پس از ورشکستگی صرافی FTX، موجودی دارندگان بلند مدت به دلیل فاد موجود در بازار کاهش یافت اما با آرام‌تر شدن اوضاع، موجودی این دسته به طور مجدد افزایش یافت و به اوج تاریخی جدید برابر با ۱۳.۹۰۸ میلیون بیتکوین (۷۲.۳ درصد موجودی در گردش) رسید. روند صعودی این شاخص در ماه ژوئن و جولای ۲۰۲۲ نشان‌دهنده انباشت سنگین و عدم توزیع پس از ورشکستگی ۳AC و پلتفرم‌‌های وام‌دهی توسط این دسته بوده‌است.

تصویر زیر نمایی از انباشت و توزیع موجودی بیتکوین به تفکیک باند سنی و با رنگ بندی های مجزا را  نشان می‌دهد:

• رنگ‌های گرم نشان‌دهنده فروش سنگین کوین‌های قدیمی است که معمولا در سقف‌ قیمتی اوج بازار و کف قیمتی دوره تسلیم معامله گران رخ می‌دهد.
• رنگ‌های سرد نشان‌دهنده انباشت و عدم توزیع کوین‌ است که این امر بازتاب بلوغ و اعتقاد به بیتکوین می‌باشد.
• رنگ‌های تیره نشان‌دهنده تراکم شدید کوین در هر ناحیه قیمتی است ( خلاف این موضوع در رنگ های روشن دیده می شود).

پس از هر ریزش قیمتی در سال ۲۰۲۲، انباشت و توزیع و جابه‌جایی کوین شدت می‌گرفت؛ به ویژه در ماه ژوئن تا اکتبر ۲۰۲۲ بیتکوین‌های زیادی بین بازه قیمتی ۱۸ هزار تا ۲۴ هزار دلار جابه‌جا شدند‌؛ طول عمر این کوین ها در حال افزایش به سمت ۶ ماه و بیشتر است و به همین دلیل می توان شاهد رشد موجودی هولدرهای بلند مدت بود. 

دورانی سخت برای ماینرها

سختی شبکه بیتکوین پس از خروج گسترده ماینرها از چین در جولای ۲۰۲۱ بازیابی شده بود، اما در اوایل دسامبر ۲۰۲۲ با کاهشی چشمگیر برابر با  ۷.۳۲ درصد مواجه شد. این وضعیت تا حد زیادی ناشی از فشار درآمدی ماینرها بود که منجر به خاموش کردن ماینرها و افت هش ریت گردید.

 در نتیجه نمودار Hash Ribbon در اواخر ۲۰۲۲ معکوس شد‌ و میانگین ۳۰ روزه زیر میانگین ۶۰ روزه قرار گرفت که این وضعیت آخرین بار در ماه نوامبر مشاهده شده بود. این موضوع نشان‌دهنده فشار موجود در صنعت استخراج و عدم سودآوری است که باعث شد برخی از شرکت ها تجهیزات ASIC خود را خاموش نمایند.

این وضعیت خیلی دور از انتظار نبود، چرا که شاخص Hash Price اختلاف زیادی با کف تاریخی خود نداشت. گرچه قیمت بیتکوین در دسامبر ۲۰۲۲ (۱۷ هزار دلار) حدود ۷۰% بیشتر از قیمت در اکتبر ۲۰۲۰ (۱۰هزاردلار) بود، قدرت هش برای یافتن بلاک بعدی بیتکوین نیز ۷۰ برابر شده بود.

شبکه اتریوم پس از آپدیت Merge

آپدیت Merge که در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲ صورت گرفت بدون شک یکی از شاهکار‌های مهندسی سال بود. تصویر زیر میانگین و میانه زمان ساخت بلاک‌های اتریوم را در طول سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد و بیانگر سرعت اثرگذاری آپدیت بر شبکه است. همانطور که مشاهده می شود، به سادگی می توان متوجه زمان توقف دوره اثبات کار (PoW) و آغاز دوره اثبات سهام (PoS) و ساخت بلاک در ۱۲ ثانیه شد.

تعداد تاییدکنندگان فعال در شبکه اتریوم از زمان آپدیت Merge تا اواخر ۲۰۲۲ رشدی ۱۳.۳ درصدی داشته و به ۴۸۴ هزار نفر رسید. میزان اتر استیک شده نیز به مجموع ۱۵.۶۱۸ میلیون رسید که برابر با ۱۲.۸۹ درصد موجودی در گردش است.

سیاست پولی شبکه اتریوم پس از تغییر زیر ساخت و تبدیل مکانیزم آن به POS، به سمت کاهش عرضه رفت و نرخ اسمی عرضه (آبی) به ۰.۵+ درصد رسید؛ با احتساب مکانیزم توکن سوزی EIP1559 (قرمز) این نرخ به ۰.۱+ درصد در روز می رسد. در صورتی که وضعیت فعلی را با نرخ خالص تورم ۳.۹ درصدی پیش از Merge مقایسه کنیم، می توان متوجه تغییرات چشمگیر در شبکه شد. 

تغییرات عرضه اتر تا اواخر ۲۰۲۲ کاملا ضدتورمی شده و موجودی کوین ها نسبت به پیش از آپدیت Merge حدود ۲۴۲ اتر کمتر است. به عبارت دیگر، در صورت ادامه عرضه با الگوریتم قبلی (PoW) موجودی در گردش به حدود ۱.۰۴۴ میلیون می رسید.

کاهش توجه به DeFi

کل ارزش قفل شده ⁹در DeFi با کاهش شدید قیمت توکن‌ها و بحران نقدینگی  افت چشمگیری یافت. TVL در این حوزه پس از ثبت اوج قیمتی بیتکوین در نوامبر ۲۰۲۱ به سقف ۱۶۰ میلیارد دلار رسید، اما سپس به تدریج کاهش یافت تا در اواخر ۲۰۲۲ به ۱۲۰.۳ میلیارد دلار (افت ۷۵ درصدی) رسید. در این شرایط، ارزش وثیقه های DbeFi نیز تا ۳۹.۷ میلیارد دلار و سطوح فوریه ۲۰۲۱ کاهش پیدا کرد.

بر اساس تصویر زیر که سهم کارمزدها (مصرف گاز) به تفکیک نوع تراکنش ها را نشان می دهد، می توان متوجه تغییرات در تمایلات بازار طی دو سال اخیر شد. پروتکل های DeFi از جولای ۲۰۲۰ تا می ۲۰۲۱ سهم ۲۵ تا ۳۰ درصدی از کارمزدها را داشتند، اما این سهم به ۱۴% در اواخر ۲۰۲۲ کاهش یافت. تراکنش های مربوط به NFTها نیز طی نیم سال اول ۲۰۲۲ سهمی ۲۰ تا ۳۸ درصدی داشتند اما تا اواخر سال به ۱۴% رسیدند. استیبل کوین ها طی سال ۲۰۲۲ موفق شدند سهم ۵ – ۶ درصدی خود را حفظ کنند.

خروج استیبل‌کوین‌ها

استیبل‌کوین‌ها از سال ۲۰۲۰ به یک دارایی کلیدی در بازار کریپتو تبدیل شده‌اند، به طوری که از ۶ دارایی برتر از نظر ارزش بازار، ۳ مورد استیبل کوین هستند. ارزش کل موجودی استیبل کوین ها در مارس ۲۰۲۲ به اوج ۱۶۱.۵ میلیارد دلار رسید، اما تا اواخر ۲۰۲۰ حدود  ۱۴.۳ میلیارد دلار استیبل‌کوین‌ شبکه خارج شد. این وضعیت بیانگر خالص خروجی به میزان ماهانه ۴ تا ۸ میلیارد دلار است؛ گرچه این میزان صرفا برابر با ۸% از موجودی می باشد. به عبارت دیگر، بخش زیادی از سرمایه ها در قالب این پول جدید دیجیتالی در بازار حضور دارند.  

از نظر سهم نسبی نیز تغییرات قابل توجهی در موجودی استیبل کوین ها رخ داده است. سهم بازار BUSD در سال ۲۰۲۲ از ۱۰ درصد تا ۱۶ درصد افزایش یافته و ارزش بازار آن به ۲۲ میلیارد دلار رسیده ‌است. علیرغم خروج ۱۸.۴۲ میلیارد دلار از موجودی USDT از ماه می ۲۰۲۲، تتر همچنان سهم ۴۵ تا ۵۰ درصدی از بازار را حفظ کرده‌است. سهم USDC در ماه ژوئن به ۳۸ درصد رسد اما از آن زمان تا اواخر ۲۰۲۲ به ۳۱.۳ درصد کاهش یافته و ارزش بازار آن به ۴۴.۷۵ میلیارد دلار رسید.

علیرغم خروجی خالص استیبل کوین ها و سرمایه از بازار، حجم نقل و انتقال در شبکه اتریوم در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ به رشد خود ادامه داد. مجموع حجم تراکنش استیبل کوین ها از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ حدود ۱۶ میلیارد دلار در روز بود، اما این این میزان از جولای ۲۰۲۲ به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار در روز رسید. در دوره های پر نوسان ۲۰۲۲ و فشار فروش صورت گرفته در ماه های می، ژوئن و نوامبر مجموع حجم تراکنش ها به اوج ۳۷ تا ۵۱ میلیارد دلار رسید که به معنی تقاضای شدید برای نقدینگی دلاری طی این زمان ها بود.

جمع‌بندی

بیتکوین و اتریوم هر دو در سال ۲۰۲۲ شاهد افتی حدودا ۷۵ درصدی از اوج خود بودند. این وضعیت با سیاست های انقباضی، ورشکستگی های متعدد، سقوط چند میلیارد دلاری پروژه Luna و استیبل کوین UST و در نهایت کلاهبرداری صرافی FTX تشدید یافت. می توان گفت که ۲۰۲۲ سال سختی بود و با کاهش نقدینگی و سفته بازی، حجم سرمایه و نوسانات بازار به کف های چندین ساله رسیدند. گرچه، موجودی هولدرهای بلندمدت بیتکوین در این وضعیت به اوج جدیدی رسید و سرمایه گذاران با هر کاهش قیمت به دارایی خود افزودند. آپدیت Merge اتریوم نیز با موفقیت انجام شد و استیبل کوین ها هنوز سهم معناداری از بازار دارند. تاب آوری تامین مالی غیرمتمرکز (DeFi) که طی سال ها ایجاد شده، عملکرد خوبی داشته و بازار رمزارزها به طور کلی توانسته سرپا باقی بمایند. فارغ از اینکه در سال ۲۰۲۳ چه تحولاتی رخ خواهد داد، بر این باور هستیم که این صنعت در گذر زمان خود را ثابت کرده است.

منبع: Glassnode Insight

¹ Stablecoin

² Realized Volatility: نوساناتی را که بازار تاکنون تجربه کرده است

³ Open Interest

⁴ Market Cap

⁵ Futures

⁶ Perpetual Swaps

⁷ All Time High| ATH

⁸ Realized Loss

⁹ Total Value Locked |TVL