شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز و تحول در دنیای ارتباطات

شبکه اجتماعی¹ چیست؟

شبکه اجتماعی بستر یا خدمتی است که امکان ساخت پروفایل های عمومی یا نیمه عمومی، به اشتراک‌گذاری محتوا و برقراری ارتباط با سایرین را بر اساس علایق مشترک، تجربیات زندگی یا ارتباطات شخصی برای کاربران فراهم می آورد. رسانه‌های اجتماعی‌ از زمان ظهورشان در اواسط دهه ۱۹۹۰ تبدیل به بخشی مهم و جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم شده‌اند، که نیمی از جمعیت جهان را پوشش می‌دهند. استقبال از این رسانه ها تعجب‌برانگیز نیست، چرا که شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان یک پدیده دارای مزایا و ویژگی‌های جذاب متعدد هستند.
اول و مهم‌تر از همه، رسانه‌های اجتماعی می‌توانند دوستان، خانواده‌ها و جوامع را بدون توجه به فاصله به یکدیگر متصل کنند و فرصتی برای ارتباط هم‌زمان ارائه دهند. دوم، تبادل اطلاعات و ایده‌ها را با ایجاد امکان برقراری ارتباط و سایر اشکال اظهارنظر آسان‌تر می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی از طریق محتوای آنلاین سرگرمی ارائه کرده و باعث شکل گیری جوامع بر اساس علایق مشترک می گردند.
درنهایت، رسانه‌های اجتماعی ابزاری برای تقویت کسب‌وکارها بوده و باعث معرفی آن ها به مخاطبان گسترده تری می شوند. در قرن بیست و یکم، شبکه‌سازی اجتماعی فرصتی قابل‌توجه برای بازاریابانی است که به دنبال جذب مشتری و تعامل با آن هستند.

وضعیت فعلی شبکه‌های اجتماعی در وب۲ ² یا اینترنت امروزی، پیچیده و چالش برانگیز است؛ از یک سود نقش مهمی در شکل‌دهی به افکار عمومی، هدایت گفتمان سیاسی و پیوند مردم سراسر جهان دارند و از سوی دیگر، نگرانی هایی از بابت حریم خصوصی شدت گرفته اند.
به‌عنوان‌مثال، بیشتر مردم بر این باورند که شبکه‌های اجتماعی متمرکز با فروش داده‌های مصرف‌کننده درآمد کسب می‌کنند و در نتیجه با آگاهی از خطرات مرتبط با اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی و حساس در شبکه‌های اجتماعی، خواستار محرمانگی و نظارت بیشتر بر داده هایشان هستند. انحصاری کردن فضای رسانه‌های اجتماعی موضوع داغ دیگری است.
چند شرکت مشهور، مانند فیسبوک، توئیتر و یوتوب، کنترل بخش بزرگی از بازار و داده‌های کاربران رسانه‌های اجتماعی را در اختیار دارند.
درنتیجه، به دلیل قدرت و نفوذشان با انتقادات فزاینده مواجه هستند. سانسور، سرکوب آزادی بیان و افشای اطلاعات از جمله مواردی دیگری هستند که به طور ویژه در کشورهایی مانند چین و کره شمالی باعث نگرانی بوده و بعضا باعث مسدود سدن حساب کاربری افراد می گردد. قانون گذاری این رسانه ها چالش دیگری است که در سراسر جهان و به دلیل جلوگیری از نشت اطلاعات محرمانه، مداخله در انتخاب، نشر اخبار کذب و محتوای گمراه کننده صورت گرفته است.
این امر باعث شده تا مدل کسب و کار این شبکه ها که مبتنی بر تبلیغات و جمع آوری داده است، زیر ذره بین قانونگذاران قرار بگیرد.

شبکه اجتماعی غیرمتمرکز چیست؟

شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز³ شبکه‌هایی هستند که در آنها داده‌ها و محتوای کاربران به‌جای قرار گرفتن در سرورهای متمرکز و تحت کنترل شرکت ها، بر روی یک بلاک‌چین و سرورهای مستقل ذخیره می‌شوند. همانطور که گفته شد، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی وب۲ هم مزیت و نیز چالش دارند؛ بنابراین بهره مندی از فناوری وب‌۳ ⁴ می‌تواند به‌شدت فضا را بهبود بخشد.
پرچم‌دار کلیدی این تحول، شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز خواهند بود که محرمانگی، امنیت و شفافیت بیشتر را امکان‌پذیر کرده و امکان کنترل داده‌ها، هویت دیجیتال و محتوا را برای کاربران فراهم می آورند.
هدف شبکه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاک‌چین ترویج آزادی بیان و مقاومت در برابر سانسور است، چرا که چون هیچ مرجع متمرکزی محتوا را کنترل یا دست‌کاری نمی‌کند.
علاوه‌براین، هیچ شخص ثالثی امکان اخذ مالکیت، جمع‌آوری یا فروش داده‌های کاربر را ندارد. شبکه‌های اجتماعی وب۳ اغلب از توکن‌های مثلی و غیرمثلی (NFT) به‌عنوان راه‌های جدید برای کسب درآمد از محتوا استفاده می‌کنند.
بنابراین، DeSoc نه‌تنها یک تغییر در زیرساخت پلتفرم‌ها متمرکز وب۲ بوده، بلکه شیوه درآمدزایی شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی را نیز متحول خواهد کرد.

عملکرد DeSoc چگونه است؟

شبکه‌های اجتماعی وب۳ از بلاک‌چین‌ها برای ذخیره‌سازی و مدیریت پلتفرم ها، داده‌ها و محتوایشان استفاده می‌کنند.در ادامه به بررسی اجزای ضروری و نحوه فعالیت DeSoc پرداخته می شود.

ذخیره‌سازی غیرمتمرکز و شفاف داده‌ها

بلاک‌چین به لطف ماهیت شفاف خود و بهره مندی از فناوری رمزنگاری توانسته اعتماد به محرمانگی در شبکه‌های اجتماعی را بازگرداند. این نوع از شبکه ها داده‌ها را به طور مجزا بین چندین نود⁵ مستقل و مختلف ذخیره می‌کنند. بنابراین، داده‌های کاربر مانند عکس‌های پروفایل، اطلاعات، پست‌ها و تعاملات به شکل غیرمتمرکز در سراسر شبکه نگهداری می‌شوند.

قراردادهای هوشمند⁶

شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز توسط قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌شوند؛ کد قرارداد به‌عنوان بک‌اند⁷ برای این پلتفرم‌های اجتماعی عمل کرده و منطق تجاری آنان را مشخص می‌سازد.

مکانیسم‌های اجماع⁸

از مکانیسم های اجماع، مانند اثبات سهام (PoS) یا اثبات کار (PoW) برای اعتبارسنجی تراکنش‌ها، اعتمادسازی و ایجاد امنیت در شبکه استفاده می‌شود.

الگوی اقتصادی توکن⁹

عنصر الگوی اقتصادی توکن به پولی سازی¹⁰ و درآمدزایی از شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز کمک می کند که دربرگیرنده رمزارزها یا ارزهای دیجیتال است. از توکن ها اغلب برای تشویق مشارکت‌کنندگان  به استفاده از شبکه و پرداخت پاداش در ازای تولید محتوا استفاده می شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز¹¹

بسیاری از شبکه‌های اجتماعی وب۳ تحت عنوان برنامه‌های غیرمتمرکز کاربرد داشته و یا از سایر Dapp ها برای ارائه خدماتی همچون پرداخت، NFT ها و غیره پشتیبانی می نمایند.

احراز هویت امن کاربر

کاربران رسانه‌های اجتماعی غیرمتمرکز، مانند کاربران اغلب سرویس‌های وب۳، از طریق زیرساخت کلید عمومی¹² امن شناسایی و احراز هویت می‌شوند.

مکانیسم‌های مقاوم در برابر سانسور

کاربران پلتفرم های DeSoc می‌توانند هرگونه محتوایی بدون تغییر و تعدیل در شبکه منتشر نمایند. هیچ شخص ثالث متمرکزی نمی‌تواند این نوع محتوا را سانسور یا حذف کند یا تغییر نماید.

تمام ویژگی های ویژگی‌های فوق همراه با یکدیگر باعث تجربه یک شبکه اجتماعی امن، شفاف‌تر و کاربرمحور خواهند شد.

مزیت‌های DeSoc

بدیهیست که DeSoc همانند هر پلتفرم یا سرویس اجتماعی دیگر سعی در ایجاد ارتباطات، ساخت جامعه و به اشتراک گذاری دانش دارد. علاوه بر این، هر DeSoc بر اساس عملکرد خود مزایایی را نسبت به رسانه های اجتماعی متمرکز و سنتی دارد که در ادامه مورد بحث قرار می گیرند.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی وب۳ باعث تقویت محرمانگی می‌شوند، چرا که به کاربران امکان کنترل و مالکیت داده‌هایشان را می‌دهند و در نتیجه دسترسی یا سوء استفاده از اطلاعات را برای شرکت‌های بزرگ یا دولت‌ها دشوار می‌کند.
علاوه‌براین، DeSoc کمتر در معرض نشت اطلاعات قرار دارد، چرا که داده‌های کاربر به جای سرور مرکزی، در سراسر شبکه‌ غیرمتمرکز نودها نگهداری می‌شوند. کاربران DeSoc نیز می‌توانند بدون اتصال حساب خود به هویت دنیای واقعی (مانند شماره تلفن یا نشانی پست الکترونیکی) حساب دیجیتال خود را بسازند.
به طور کلی می توان گفت که امنیت حساب کاربران در DeSoc به جای وابستگی به نهادهای امنیتی از طریق رمزنگاری کلیدعمومی تامین می گردد.

رسانه های اجتماعی Web3 در برابر سانسور مقاوم بوده و از آزادی بیان حمایت می‌کنند، چرا که هیچ نهاد متمرکزی قادر به کنترل یا حذف محتوا نیست.  باید اعتراف کرد که این مزیت مورد نقد فراوان قرار دارد؛ زیرا به دلیل عدم نظارت امکان انتشار اطلاعات غلط، زورگویی های سایبری و یا فعالیت های مجرمانه وجود دارد. همانطور که اشاره شد، مالکیت داده‌های شخصی و بهبود کنترل بر محتوای تولیدشده توسط کاربر از دیگر مزایای DeSoc است که همراه با فرصتی برای دریافت پاداش در ازای انتشار مطالب می باشد.  

یکی از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد DeSoc، امکان حکمرانی از طریق سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز¹³ یا DAOs است که کاربران را در تصمیم گیری درباره توسعه شبکه مشارکت می دهند. قراردادهای هوشمند زیربنای فعالیت‌های DAO ها هستند و به دلیل شفافیت، قابلیت راستی آزمایی و امکان ممیزی عمومی این امکان را فراهم می آورند که هر کاربرد بتواند درباره چگونگی عملکرد پروتکل در هر زمان اطلاعات بدست بیاورد. خزانه داری هر DAO با عرضه توکن تامین مالی شده و دارندگان توکن ها متناسب با دارایی خود حق رای و امتیاز دارند. به صورت خلاصه می توان گفت که DeSoc یک تجربه ایمن، شفاف و کاربر-محور از شبکه های اجتماعی را فراهم کرده و در مقایسه با شبکه های اجتماعی متمرکز و سنتی، یک ساختار باز و دموکراتیک تر را ارائه می نماید. 

معایب DeSoc

DeSoc در مقایسه با رسانه های اجتماعی متمرکز و سنتی دارای معایبی نیز است که پذیرش و موفقیت آن را تحت تاثیر قرار خواهند دارد. باید توجه داشت که این حوزه همچنان در حال تکامل بوده و احتمال بالایی برای رفع این چالش ها به مرور زمان وجود دارد.

به عنوان مورد اول می توان به دشواری جذب تعداد بالای کاربر توسط DeSoc اشاره کرد، چرا که اغلب مردم به استفاده از شبکه های اجتماعی معروف مانند فیسبوک، توئیتر یا اینستاگرام عادت کرده اند و ممکن است نسبت به تغییر عادات خود مردد باشند.
علاوه بر این، DeSoc در حال حاضر ویژگی های جذاب و عملکرد محدودی دارد که کارآمدی و پتانسیل جذب کاربر را توسط آن را به یک چالش تبدیل کرده است. پیچیدگی استفاده از DeSoc یک مانع دیگر برای پذیرش آن است؛ رابط کاربری های ناآشنا و نیاز به آشنایی اولیه با دنیای رمزنگاری می تواند هر کاربر غیرحرفه ای را بترساند.

به طور کلی، پلتفرم های رسانه های اجتماعی برای پشتیبانی از تعاملات اجتماعی سریع و مستمر و عملکرد مؤثر نیازمند توان عملیاتی بالا هستند.این امر در DeSoc یک مانع است چرا که ماهیت غیرمتمرکز آن مدیریت حجم عظیمی از ترافیک و داده را محدود می‌کند. شبکه های اجتماعی بلاکچین-محور که برای توکن های بومی خود دارای مدل اقتصادی هستند، می توانند تحت تاثیر نوسانات بازار ارزهای دیجیتال و رویدادهای بنیادی پیش بینی نشده قرار بگیرند.
در این شرایط، پاداش دریافتی تولیدکنندگان محتوا و ثبات کلی شبکه سریعا تاثیر می پذیرد تا جایی که احتمال تعطیلی کل شبکه به دلیل فقدان منابع مالی مطرح می گردد. در این صورت کاربران نیز پیوندهای اجتماعی خود را از دست می دهند  و به نوعی اعتبار شبکه مورد انتقاد قرار می گیرد. راهکار این چالش، ایجاد یک مدل اقتصادی پایدار برای پلتفرم ها است. استفاده از سیستم های ذخیره سازی غیرمتمرکز مانند “سیستم پرونده های بین سیاره ای¹⁴” یا IPFS نیز می توانند محافظت از اطلاعات کاربران و جلوگیری از حمله بدافزارها را تقویت نمایند.
به عنوان مورد آخر باید به چالش های قاونی و نظارتی DeSoc نیز اشاره کرد؛ گرچه تا کنون هیچ قانون جهانی ای برای بلاکچین تعریف نشده، اما دولت ها و موسسات مالی به دنبال کنترل بیشتر این حوزه هستند.

مقایسه شبکه‌های اجتماعی متمرکز (Web2) و غیرمتمرکز (Web3)

Desoc جایگزینی نوآور برای شبکه های اجتماعی سنتی است؛ تفاوت های کلیدی این دو حوزه را می توان به صورت جدول زیر ارائه کرد:

آینده DeSoc

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی وب۲ سنتی با مشکلات اساسی مانند سانسور و فقدان حریم خصوصی کاربر و خارج کردن پول از گردش مواجه هستند. تمرکززدایی راهکاری برای مواجه با این وضعیت است که از پیش مورد توجه بسیاری از رسانه های مشهور Web2 قرار گرفته است.
برای مثال، Reddit با همکاری Arbitrum توکن های ERC-20 را با هدف پرداخت پاداش برای انتشار محتوای باکیفیت و مشارکت آنلاین در جامعه خود عرضه کرد. توییتر نیز با پشتیبانی از NFT ها این امکان را فراهم کرده که کاربران با اتصال کیف پول های خود بتوانند تصویر نمایه حساب خود را یک NFT قرار دهند. Meta نیز در حال آزمایش با توکن‌های غیر مثلی در اینستاگرام است.
پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر بلاک‌چین به ارائه کارکردها و روش‌های جدید برای تعامل با فناوری و یکدیگر ادامه می‌دهند.
باوجود چالش‌ها، احتمالاً در آینده شاهد تداوم رشد و پذیرش گسترده پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی وب۳ خواهیم بود؛ چرا که کاربران خواستار کنترل بیشتر داده‌ها و حریم خصوصی خود هستند و در جستجوی روش های برای درآمدزایی هستند. افزایش امنیت، ناشناس بودن، عدم امکان ساسنور و بهره مندی از آزادی بیان از جمله نقاط قوت DeSoc برای افزایش استفاده از آن در آینده هستند.

منبع

cointelegraph

¹ Social Network

² Web2

³ Decentralized Social Networks | DeSoc

⁴ Web3

⁵ Node

⁶ Smart Contracts

⁷ Backend

⁸ Consensus Mechanisms

⁹ Token Economy

¹⁰ Monetization

¹¹ Decentralized Applications | DApps

¹² Public Key

¹³ Decentralized Autonomous Organization | DAO

¹⁴ InterPlanetary File System | IPFS