امپراطوری سم بنکمن فرید¹، بنیانگذار صرافی FTX، در اوایل ماه نوامبر ۲۰۲۲ و تنها طی یک هفته و با ورشکستگی‌های متوالی شرکت تحقیقاتی Alameda سقوط کرد. این وضعیت باعث غلبه ترس و ریسک‌گریزی در بازار رمزارزها شد، به گونه‌ای که ارزش بازار² از هزار میلیارد به ۸۷۰ میلیارد دلار رسید؛ قیمت بیتکوین و اتریوم نیز به ترتیب تا  ۱۶ هزار دلار و ۱,۲۰۰ دلار افت کرد. به گفته TokenInsight، ارزش بازار به موجب این رخداد طی ۷ روز بیش از ۲۰% کاهش پیدا کرد.
پس از این اتفاق و رسوایی سوء­ استفاده از وجوه کاربران توسط FTX، شفافیت ذخایر صرافی‌های متمرکز به یکی از دغدغه‌های اصلی کاربران تبدیل شد. در این راستا، مدیر عامل ³صرافی بایننس⁴ در تاریخ ۹ نوامبر از افشای آدرس‎های درون شبکه‌ای⁵ ذخایر این صرافی خبر داد. در رابطه با رویکرد سایر صرافی‌ها با این موضوع، ۱۵ صرافی متمرکز برتر از نظر رتبه و حجم معاملات انتخاب شده‌اند که شرایط آن‌ها بر اساس اطلاعات موجود در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

افشای دارایی‌های ذخیره⁶ صرافی­ ها

Binance: آدرس­های دارایی‌های ذخیره خود را منتشر کرد (دسترسی).

OKX: آدرس­های دارایی‌های ذخیره خود را منتشر کرد (دسترسی).

Kucoin: آدرس­های دارایی‌های ذخیره خود را منتشر کرد (دسترسی).

Gate.io:‌از شرکت Armanino درخواست کرد‌تا حسابرسی اثبات دارایی‌های ذخیره خود‌را انجام دهد که بر اساس آن ذخایر بیتکوین و اتریوم این صرافی فراتر از‌بدهی­ ها است (دسترسی).

crypto.com: آدرس ذخایر بیتکوین و اتریوم خود را منتشر کرد (دسترسی).

Bybit: همچنان آدرس یا گزارش حسابرسی اثبات ذخایر را منتشر نکرده و تا کنون (انتهای نوامبر ۲۰۲۲) تاریخ دقیقی برای انتشار اعلام نشده است (دسترسی).

Huobi: آدرس­های دارایی‌های ذخیره خود را منتشر کرد (دسترسی).

Deribit: آدرس‌های ذخایر بیتکوین و اتریوم را خود منتشر کرد (دسترسی).  

BitMEX: ابزاراثبات ذخایر خود را درتابستان سال ۲۰۲۱ توسعه داد که امکان بررسی موجودی ذخایر بیتکوین این صرافی را در هر زمان برای کاربران فراهم می نماید
(دسترسی).  

Bitfinex: آدرس­های دارایی‌های ذخیره خود را منتشر کرد (دسترسی).

Kraken: اثبات ذخایر این صرافی از سال ۲۰۱۴ و به صورت فصلی تحت نظارت شرکت Armanino است (دسترسی).

Phemex: همچنان آدرس یا گزارش حسابرسی اثبات دارایی­های ذخیره خود را منتشر نکرده و در حال آماده‌سازی و اعلام آن ظرف ۳۰ روز (اوایل دسامبر ۲۰۲۲) است
(دسترسی).

MEXC Global: همچنان آدرس یا گزارش حسابرسی اثبات ذخایر را منتشر نکرده و تا کنون (انتهای نوامبر ۲۰۲۲) تاریخ دقیقی برای انتشار اعلام نشده است
(دسترسی).

Bitget: همچنان آدرس یا گزارش حسابرسی اثبات دارایی­های ذخیره خود را منتشر نکرده و در حال آماده‌سازی و اعلام آن ظرف ۳۰ روز (اوایل دسامبر ۲۰۲۲) است

(دسترسی).

AAX: همچنان آدرس یا گزارش حسابرسی اثبات ذخایر را منتشر نکرده و تا کنون (انتهای نوامبر ۲۰۲۲) تاریخ دقیقی برای انتشار اعلام نشده است (دسترسی).

همانطور که ملاحظه می‌شود، ۱۰ مورد از ۱۵ صرافی متمرکز⁷ برتر آدرس کیف پول دارایی‌های ذخیره اصلی و یا گزارش اثبات ذخایر خود را تحت نظارت موسسات ثالث منتشر کرده‌اند؛ سایر صرافی‌ها نیز در حال آماده‌سازی این اطلاعات هستند. لازم به ذکر است که شش صرافی Binance، OKX، Crypto.com، KuCoin، Deribit و Bitfinex برای راه‌اندازی داشبورد ذخایر⁸ خود با پلتفرم تحلیلی Nansen همکاری کرده‌اند و انتظار می‌رود در آینده به تعداد آن‌ها افزوده شود.

در این راستا باید توجه داشت که آدرس کیف پول ذخایر تنها دارایی‌های یک صرافی را نشان می‌دهد، در حالی که گزارش حسابرسی اثبات ذخایر هم دارایی‌ها (میزان قابل برداشت توسط کاربران صرافی) و هم بدهی‌ها (میزان واریز شده به صرافی توسط کاربران) را اعلام می‌نماید. بدیهی است که گزارش حسابرسی نرخ دارایی و بدهی⁹ را بهتر مشخص می‌کند. هر دوی این روش‌ها معایب و مزایایی دارند اما تمایل و اقدام صرافی‌ها برای ارائه اطلاعات شفاف به کاربران اهمیت بسیار بیشتری از روش اتخاذ شده دارد.

میزان دارایی صرافی ‎ها

با توجه به گزارش‌های منتشر شده می‌توان دارایی صرافی‌ها را به ترتیب به شرح زیر اعلام کرد:

Binance:
دارای بزرگترین ذخایر با مجموع ۶۳.۸ میلیارد دلار

Bitfinex: 
۷.۸ میلیارد دلار

OKX:
۵.۸ میلیارد دلار

Huobi:
۳.۳ میلیارد دلار

KuCoin:
۲.۷ میلیارد دلار

crypto.com:
۲.۴ میلیارد دلار

Deribit:
۱.۵ میلیارد دلار

لازم به ذکر است که علاوه بر تفاوت در میزان دارایی‌های ذخیره، ترکیب و تنوع ذخایر نیز در هر یک از صرافی‌ها متفاوت هستند.  

سلامت ذخایر

عمده دارایی‌های صرافی Binance شامل بیتکوین، اتریوم، استیبل کوین‌ها و توکن اختصاصی خود با نام BNB است. KuCoin و OKX نیز وضعیت مشابهی دارند و بیتکوین، اتریوم و استیبل کوین‎ها بخش زیادی از دارایی ‌آن ها را تشکیل داده‌اند، با این تفاوت که OKX، کوین پلتفرم خود با نام OKB را ذخیره نکرده و توکن صرافی KuCoin با نام KCS سهمی ۱۷ درصدی دارد. عمده تمرکز Deribit نیز بر معاملات مشتقه اختیار¹⁰ بوده و به همین دلیل ذخایر آن اساساً از BTC و ETH تشکیل شده است.

برای Huobi، Bitfinex و Crypto.com اوضاع کمی متفاوت است:

Huobi تنها ۴۰% از ذخایر خود را به بیتکوین، اتریوم و استیبل کوین‌ها اختصاص داده، ۲۸% نیز متعلق به توکن آن با نام HT بوده و ۱۵% در اختیار ترون یا TRX است.

crypto.com در مقابل تنها ۴۰% از ذخایر خود را به دارایی‌هایی غیر از بیتکوین، اتریوم و استیبل کوین‌ها اختصاص داده است. بیش از نیمی از این ۴۰% (حدود ۲۰%) در اختیار SHIB بوده و باعث شده تا پس از اتریوم، SHIB دومین دارایی بزرگ در ذخایر این صرافی باشد.

Bitfinex به عنوان یکی ازقدیمی‎ترین صرافی‌ها، تقریبا نیمی از ذخایر خود را به بیتکوین، اتریوم و استیبل کوین‌ها اختصاص داده، نیم دیگر نیز (۴۵%) در اختیار توکن خود با نام LEO است.

از آنجا که امکان دسترسی به بدهی حقیقی صرافی‌ها (واریز توسط مشتریان) وجود ندارد، می‌توان با استفاده از تعداد بازدیدها و تراکنش‌ها این داده را شبیه‌سازی کرد و به شاخص نسبت بین تعداد بازدیدها و دارایی‌های ذخیره¹¹ رسید. بر اساس این معیار، صرافی KuCoin با امتیاز ۳.۳۶ بالاترین رتبه را دارد؛ سپس Crypto.com با امتیاز ۲.۰۲، صرافی‌های Binance، Huobi و Bitfinex با امتیاز در محدوده ۱.۰۹ – ۱.۳۹ و نهایتا صرافی Deribit با کمترین رتبه و امتیاز ۰.۴۶ قرار دارند.

معیار دیگر بررسی وضعیت صرافی‌ها از نظر نسبت بین حجم معاملات و ­ذخایر¹² است. در رابطه با صرافی Binance، نسبت حجم معاملات نقدی به ذخایر برابر با ۰.۲۹، نسبت حجم معاملات مشتقه به ذخایر ۰.۸۷ و نسبت حجم کل معاملات به ذخایر ۱.۱۵ است. صرافی KuCoin نیز از نظر این معیار الگوی مشابهی دارد. از آنجا که صرافی Deribit دارای معاملات نقدی نیست، نسبت حجم معاملات مشتقه به ذخایر برابر با ۰.۶۵ و تقریبا برابر با Binance است.
در مقابل، چهار صرافی مورد بررسی دیگر (OKX، Huobi، Crypto.com و Bitfinex) الگوهای متفاوتی دارند. نسبت حجم کل معاملات به ذخایر برای OKX برابر با ۲.۳۴ و بالاتر از میانگین بوده، نسبت حجم معاملات مشتقه به ذخایر نیز ۲.۱۳ و به معنی بیشتر بودن حجم‌های معاملاتی از دارایی‌های ذخیره است. از سوی دیگر، این نسبت‌ها برای Huobi، Crypto.com و Bitfinex به طور قابل توجهی کمتر از حد متوسط ​​هستند.

جمع‌بندی

باید پذیرفت که صنعت رمزارزها همچنان در وضعیت بلاتکلیفی است و تنها تعداد محدودی از کشورها قوانین اولیه‌ای را بران آن در نظر گرفته‌اند؛ در مقابل بیشتر کشورها در مرحله تحقیقات قرار دارند که نه تنها برای فعالان این صنعت، بلکه برای سیاست‌گذاران نیز نگران‌کننده به نظر می‌رسد. بنابراین نظارت خود شرکت‌های رمزارزها بر این صنعت در این مقطع زمانی به عامل مهمی تبدیل شده است. به دلیل اینکه هیچ‌گاه نمی‌توان درباره توانایی صرافی‌ها در تامین سرمایه کاربران اطمینان حاصل کرد، بهترین راهکار افزایش حداکثری شفافیت است.
از آنجا که صرافی‌های رمزارزها از اعتبار و جایگاه بانک‌ها برخوردار نیستند، بایستی در این مقطع کفایت ۱۰۰ درصدی سرمایه¹³ خود را اعلام نمایند؛ گرچه نرخ کفایت سرمایه بر اساس چارچوب رتبه‌بندی موسسات اعتباری Basel III، منتشر شده توسط بانک تسویه جهانی، کمتر از ۱۰% است. این امیدواری وجود دارد که صرافی‌های بیشتری طی زمان ترازنامه خود را به صورت شفاف منتشر نمایند و سوء استفاده از دارایی کاربران متوقف گردد؛ چرا که ایجاد بستری برای نوآوری و پیشرفت در حوزه بلاکچین تنها در صورت اعتماد و مشارکت کاربران امکان‌پذیر خواهد بود.

منبع

https://tokeninsight.com/en/research/market-analysis/trust-crisis-how-far-will-the-centralized-exchanges-transparency-go

¹ Sam Bankman Fried | SBF

² Market Cap

³ Changpeng Zhao | CZ

⁴ Binance

⁵ On-chain

⁶ Reserve Asset

⁷ Centralized Exchange | CEX

⁸ Reserve  Dashboard

⁹ Asset/Liability Ratio

¹⁰ Options Derivatives Trading

¹¹ Visits/Reserve Assets Ratio

¹² Trading Volume/Reserve ratio

¹³ ۱۰۰% Capital Adequacy