مقدمه

متاورس می‌توان را بخشی از جریان عظیم web3 دانست. به طور خلاصه، نسل اول اینترنت فقط از چند سرویس‌دهنده و سرویس‌گیرنده (کاربران) تشکیل شده بود و کاربران تقریبا توانایی تعامل دوطرفه را نداشتند و  قادر به تولید اطلاعات، پردازش و اشتراک‌گذاری دانسته‌های خود نبودند و صرفا امکان مطالعه محتوا از طریق وبسایت‌ها وجود داشت. توانایی این تعامل دو طرفه درWeb2 به وجود آمد و با پیشرفت وبسایت‌ها و به وجود آمدن شبکه‌های اجتماعی، کاربران قادر بودند تا علاوه بر خلق محتوا، عکس و ویدیو را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و صرفا یک نظاره‌گر نباشند. تعریف دقیقی برای Web3 وجود ندارد اما مهمترین خصیصه‌ آن را می‌توان غیر متمرکز بودن دانست. افراد در Web2 به عنوان کاربر مالکیت محتوای خود را در دست ندارند و عملا پلتفرم‌های متمرکز، صاحب اصلی تمام اطلاعات کاربران هستند که از معایب آن می‌توان به امکان حذف یا سانسور بدون اطلاع خالق اثر و یا کسب درآمد از اطلاعات کاربران (برای مثال با انتشار علائق کاربران به شرکت‌های تبلیغاتی) اشاره کرد. اما در Web3، با به وجود آمدن تکنولوژی بلاکچین و شکل‌گیری مفاهیمی مانند هویت غیر متمرکز، دیفای، دائو، NFTها و متاورس، فرصتی برای تحقق یک آرزوی دیرینه بشرکه همانا یک دنیای عادلانه‌تر و برابر است، فراهم گردید.

تاریخچه

واژه متاورس نخستین بار در سال ۱۹۹۲ در کتابی تخیلی به نام Snow Crash توسط نیل استیفنسون به‌کار برده شد. سال‌ها بعد متیو بال، سرمایه‌گذار و تحلیل‌گر صنعت، در مجموعه‌ای از مقالات که در رابطه با بازی‌های اپیک¹ که متمرکز بود، آگاهی را در خصوص متاورس افزایش داد. هم‌چنین در سال‌های اخیر فیلم‌های زیادی برای توصیف و آشنایی با این دنیای جذاب ساخته شده است که می‌توان به Ready Player One اثر استیون اسپیلبرگ در سال ۲۰۱۸، Free Guy 2021 اثر شاون لوی و سریال Black Mirror اشاره نمود.

تعریف

برای متاورس همانند Web3 تعریف یکپارچه‌ای ارائه نشده و به همین دلیل از جنبه‌های متنوعی قابل بررسی می‌باشد. از نظرواژه‌شناسی، متاورس از ترکیب دو واژه “متا” به معنی فرا و “یونیورس²” به معنای جهان به وجود آمده و در حقیقت به جهانی فراتر از جهان فیزیکی‌ای که زندگی در آن جاری است، اشاره دارد. از طرف دیگر متاورس را می‌توان ترکیبی از واقعیت افزوده، واقعیت مجازی³ و دنیای آنلاین امروزی دانست.

بله؛ متاورس این‌ است!

تصور کنید که با زدن یک عینک و پوشیدن دستکش مخصوص بتوانید وارد دنیای سه بعدی شوید، در کنار دوستان و آشنایانی باشید و نه تنها مانند یک تماس تصویری (که آن‌ها را فقط به صورت دوبعدی از صفحه نمایش لپ‌تاپ یا تلفن هوشمند می‌بینید)، بلکه تجربه‌ی حضور با آن‌ها را در یک مکان واحد به صورت سه بعدی داشته باشید. حتی می‌توانید با آن‌ها بازی کنید یا در یک ثانیه با هم به یک کنسرت یا گالری در آن سوی دنیا بروید. فرض کنید به وسیله‌ آواتار⁴تان (یک فیگور سه بعدی از خودتان که نماینده‌ی شما در متاورس است) بتوانید ملاقات‌های کاری خود را با افرادی که کیلومترها از شما دور هستند، در یک مکان و در پشت یک میز برگزار کنید. از ویژگی‌های این فضا ایجاد آواتارهای مختلفی برای خود است که هر کدام دارای شکل، ظاهر و ویژگی‌های مطلوب می‌باشند. امکان استفاده از هر آواتار برای موقعیتی خاص و با لباس و اکسسوری منتخب وجود دارد. از دیگر مزایای این فضا می‌توان اشاره کرد به خرید با حواس پنج‌گانه و تحویل کالا در جلوی درب منزل در دنیای واقعی. که بوسیله‌ حواس پنجگانه‌تان خرید کنید و محصول خود را در دنیای واقعی، جلوی درب خانه‌تان تحویل بگیرید. علاوه بر این موارد، امکان تعاملات مالی واقعی با سرعت بالا و به صورت امن، راه‌اندازی کسب و کار و ارائه محصولات/خدمات در این فضا وجود دارد.

از دیگر امکانات در دنیای متاورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• در اختیار داشتن مالکیت اطلاعات، دارایی‌های رمزنگاری شده و هویت مستقل دیجیتال
• انجام بازی‌های سه بعدی و کسب درآمد با حفظ حریم خصوصی و انتخاب افرادی که اجازه دسترسی به اطلاعات شما دارند.
• سفر به یک رویداد تاریخی با هدف تحقیق درباره آن و کسب اطلاعات با تمام حواس پنج‌گانه

با تصور چنین دنیایی در ذهن خود در حقیقت درک کلی‌ای از متاورس بدست آورده‌اید. در ادامه به بررسی این مورد پرداخته می‌شود که هر یک از ویژگی‌ها و مزایای نامبرده شده تا چه میزان و با چه کیفیتی قابل استفاده هستند.

در حال حاضر کمپانی‌های بزرگ در حال تلاش برای خلق تمام این ویژگی‌ها هستند. برای مثال شرکت فیسبوک که با هدف تبیین اهمیت متاورس در آینده نام خود را به متا تغییر داد، با صرف هزینه‌ نجومی در حال راه‌اندازی دنیایی به نام “HORIZON” است که بتواند تجربه‌ای بیشتر از فضای مجازی را ایجاد کند و با رونمایی از عینک‌های واقعیت مجازی خود به نام “OCULUS” سعی دارد امکان تجربه‌ فضای متاورس را برای افراد فراهم آورند. علیرغم اینکه متا بزرگترین و معروف‌ترین شرکت فعال در حوزه متاورس است، تنها مورد نبوده و بسیاری از شرکت‌های بزرگ در دنیا در حوزه‌های مختلف تکنولوژی، بازی، مالی و اجتماعی نیز در حال توسعه‌ اقدامات مشابه هستند. در این شرایط انتظار می‌رود سرمایه‌های عظیم هدفمند که با عنوان پول هوشمند از آن ها یاد می‌شود، وارد این صنعت شوند و در آینده منجر به انقلابی در حوزه متاورس شوند.

کاربردهای متاورس

• بازی

مهم‌ترین حوزه‌ای که باشنیدن کلمه‌ی متاورس به ذهن می‌رسد، بازی‌ها⁵ است. البته همانطور که ذکر شد، متاورس محدود به بازی نبوده و هدف آن ایجاد تحولی بزرگ در سبک زندگی می‌باشد. با این وجود بیشترین توسعه آن در حال حاضر در صنعت بازی‌ها رخ داده، چرا که پذیرش بالاتری داشته و برای عموم ملموس‌تر است. به طور مثال می‌توان به بازی متاورسی SandBox اشاره نمود. سندباکس یک دنیای مجازی و یک پلتفرم Game Maker است که در آن بازیکنان می‌توانند بازی کنند، مالکیت داشته باشند و درآمد کسب نمایند.

درون این پلتفرم فضایی به نام Vox Edit وجود دارد که هنرمندان می‌توانند به خلق حیوانات، اشیا، ابزار و غیره بپردازند و حتی به آن‌ها قابلیت تحرک ببخشند. امکان تبدیل این طرح‌های سه بعدی به NFT و فروش آن‌ها در بازار⁶ نیز وجود دارد. از دیگر فضاهای جالب این پلتفرم می‌توان به Game Maker اشاره کرد. افراد در این قسمت می‌توانند حتی بازی مورد علاقه خود را ساخته و در دسترس دیگر کاربران قرار دهید. امکان دریافت جوایز با انجام بازی‌ها و به عبارت دیگر کسب درآمد از متاورس نیز از دیگر امکانات آن است.

از دیگر بازی‌های معروف متاورس که در بین کاربران محبوب شده‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• Gala Games

• Axie Infinity

• Star Atlas

• Mobox

• Thetan Arena

علاوه بر موارد فوق پلتفرم‌هایی نیز با هدف قرار گرفتن در فهرست برترین بازی‌ها وجود دارند. به طور مثال می‌توان به بازی Ilivium اشاره کرد که در وب سایت رسمی آن، تنها یک بازی به نام  Arenaو با ژانر مبارزه- فانتری قابلیت اجرا دارد. البته باید در نظر داشت که در حال حاضر نسخه بتای آن در دسترس است که از طریق آن می‌توان به کیفیت و گرافیک بالای این بازی پی برد.

• تعامل در فضای مجازی

فضای متاورس سعی دارد تا تجارب بیشتری از آنچه اکنون فضای مجازی در اختیار کاربران می‌گذارد، ایجاد نماید. در واقع هدف متاورس درگیر کردن حس‌های بیشتر کاربران است که در این راستا می‌توان به عینک‌های واقعیت مجازی و دستکش‌های شبیه‌ساز حس لامسه اشاره کرد. برخی از شرکت‌ها نیز در تلاش برای شبیه‌سازی و درگیر کردن حس‌های چشایی و بویایی و ایجاد یک تجربه شگفت انگیز در دنیای متاورس هستند.

۳) آموزش

بحث آموزش می‌تواند از طریق متاورس به طور کلی تعریف دیگری پیدا کند. متاورس فرصت کسب اطلاعات به صورت همه جانبه‌تر را به ما می‌دهد. با شبیه‌سازی فضای حقیقی می‌توان امکان تجربه‌ موقعیت‌هایی که در دنیای واقعی هزینه‌بر است را بهتر و کامل‌تر فراهم آورد.

۴) کسب وکار

با پیشرفت‌های صورت گرفته در این حوزه می‌توان انتظار داشت که به مرور زمان کاربران بتوانند کسب و کارهای مختلف خود را در این فضا راه‌اندازی کرده و از امکانات این فضا برای ارائه بهتر خدمات و محصولات خود بهره ببرند.

۵) برگزاری رویداد

یکی از پدیده‌هایی که در حال حاضر نیز در متاوری رخ داده، برگزاری رویدادهایی از قبیل کنسرت، ملاقات افراد، گالری‌های هنری و مسابقات ورزشی است. قابلیت‌های بالقوه متاورس این امکان را ایجاد کرده که کاربران فرصت تجربه‌ حضور در رویدادهای مورد علاقه خود را علیرغم بعد مسافت داشته باشند و آن‌ها را با حسی نزدیک به حس دنیای واقعی تجربه نمایند. از پلتفرم‌های معروف در این حوزه می‌توان به Decentraland اشاره نمود که در آن امکان پیاده‌سازی ایده‌ها، خرید زمین برای نمایشگاه، تبلیغ کسب و کار و حتی اجاره دارایی‌ها وجود دارد.

برای درک بهتر کاربرد پلتفرم‌های متاورسی، شناخته‌شده ترین آن‌ها در جدول زیر و بر اساس ویژگی‌های مختلف مورد مقایسه گرفته‌اند⁷.

لازم به ذکر است که پروژه‌هایی همانند BlokTopia که در جدول بالا ذکر شده، هنوز به طور رسمی راه‌اندازی نشده‌ است. پروژه Meta Hero سعی دارد اشیا، حیوانات و حتی انسان‌ها را اسکن کرده و از طریق اتاقک مخصوص پردازش دارایی‌های دیجیتال آواتارهای واقعی ایجاد نماید. افراد از طریق این پروژه می‌توانند حتی آواتر افراد معروف را به صورت توکن‌های غیرمثلی خرید و فروش و یا استفاده نمایند.

پروژه‌های دیگری نیز وجود دارند که هدف آن‌ها صرفا معامله NFT و بازی نیست؛ به طور مثال پروژه Render قصد دارد تا به منظور کاهش هزینه خالقان ویدیو‌ها و انیمیشن‌ها آن‌ها را با افرادی که GPU آزاد دارند، مرتبط نماید. سازندگان این آثار می‌توانند از کارت گرافیک سیستم کاربرانی که سیستم خود را به واسطه این پلتفرم در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند، استفاده کنند. درواقع افراد با اجاره دادن سیستم خود برای رندر گرفتن توسط این سازندگان، از شبکه جوایز دریافت می‌‌کنند.

فرصت ها، خطرات و موانع

ویژگی‌های منحصر به فرد متاورس فرصت کم نظیری را برای کسب درآمد به ویژه برای افراد پیشرو در این عرصه فراهم خواهد آورد. بدیهی است که با توسعه بیشتر این حوزه، فرصت‌های جدید و سودآور بیشتر دیگری در خصوص حوزه‌های کاری به وجود خواهند آمد.

با این وجود بایستی همواره به خطرات احتمالی این حوزه نسبتا نوظهور توجه داشت. فناوری متاورس می‌تواند در عین حفظ امنیت و حریم خصوصی افراد، آن‌ها را بیش از پیش تهدید نماید. سوء استفاده شیادان وکلاهبرداران از پروژه‌هایی با ورودی سرمایه میلیاردها دلاری و از بین رفتن دارایی‌ها و فاش شدن اطلاعات از دیگر تهدیدات هستند.

باید توجه داشت که متاورس در ابتدای راه خود و نیازمند شکل‌گیری زیرساخت‌های اساسی بوده و در این مسیر با موانع بزرگی روبرو است. منافع دولت‌ها و قدرت‌های بزرگ نیز تا حدی با این تکنولوژی در تضاد است. از طرف دیگر، ورود شرکت های متمرکزی همچون متا با اصل غیرمتمرکز بودن این حوزه مغایرت دارد. بنابراین این شرکت‌ها یا بایستی رویکرد خود را تغییر داده و از منافع عظیم خود بگذرند و یا موجب انحراف مسیر این فناوری گردند. اینترنت کم سرعت در بخشی از مناطق جهان و نسل قدیمی‌تر افراد نیز از چالش‌های پیش روی سرعت فراگیر شدن متاورس محسوب می‌شوند.

مدیر عامل متا، مارک زاکربرگ، معتقد است که نهایت پتانسیل متاورس تا ۱۰ سال آینده محقق می‌شود اما انتظار دارد که در کوتاه‌مدت، مصرف‌کنندگان بتوانند متاورس را به واسطه برنامه‌های دو بعدی تجاری مانند خرید محصولات فیزیکی یا سرگرمی تجربه نمایند. بنابراین می‌توان گفت که این فناوری در حال حاضر به بلوغ مورد اشاره در تبلیغات و موضع‌گیری‌ها نرسیده و برای ایجاد زیرساخت‌ها، برطرف کردن موانع و عملیاتی شدن نیاز به زمان دارد. در این شرایط می‌توان با صرف زمان و صبر اطلاعات خود را در این حوزه و خطرها و فرصت‌های بالقوه‌اش افزایش داد و با پیگیری اخبار و رویدادهای مربوطه نسبت به شناسایی روندها اقدام کرد.

¹ Epic Games

² Universe

³ واقعیت افزوده (AR) را می‌توان به زبان ساده تجمیع اطلاعات دیجیتالی با محیط واقعی کاربر در زمان حال تعریف کرد. بر خلاف واقعیت مجازی (VR) که به طور کل یک فضای مجازی ایجاد می‌کند، واقعیت افزوده از محیط واقعی استفاده کرده و اطلاعات جدید را بر بستر آن اضافه می‌نماید.

⁴ Avatar

⁵ Gaming

⁶ Marketplace

⁷ توجه به نکاتی در این مورد ضروریست، از آنجایی که متاورس یک فناوری پویاست و در ابتدای راه خود قرار دارد تمامی قابلیت‌های ذکر شده برای پلتفرم‌های آن، تا زمان نگارش این مقاله بوده و کاملا نسبی است و هر روز ممکن است ویژگی‌هایی به آن‌ها اضافه یا از آن‌ها کم شود. دوم آنکه بسیاری از قابلیت‌ها در نقشه راه این پروژه‌ها ذکر شده که ممکن است عملی نشود و این موارد صرفا مثال‌هایی از پلتفرم‌ها با خدمات مختلف هستند و به هیچ عنوان پیشنهادی برای خرید یا سرمایه‌گذاری نمی‌باشند؛ لذا شناخت خدمات و صحت ادعاهای مطرح شده توسط آن‌ها، نیازمند بررسی و پیگیری از سوی خواننده مطالب خواهد بود.