نوآوری اغلب در زمان بحران و نیاز ایجاد می‌شود. در سال ٢٠٠٨ بانک‌های بزرگ آگاهانه با پول مشتريان خود در سرمایه‌گذاری‌های پرخطر قمار كرده و ايالت متحده را وارد يك بحران مالى كردند. پس از اين اختلال بلاكچين توسعه يافت و به عاملى بزرگ براى تغيير در يك سيستم فروپاشى شده تبديل شد. بلاكچين تمام تراکنش‌ها را به گونه‌ای ثبت می‌کند كه تغيير، هك يا تقلب سيستم را دشوار می‌نماید.
توکن‌های غیر مثلی¹ که به اختصار NFT نامیده می‌شوند، نوعى دارايى رمزنگارى شده هستند؛ به اين معنا كه امنيت اطلاعات اين دارایی‌ها از طريق رمزنگارى توسط كدهاى رياضى غير قابل شكست تضمين شده است. به عبارت دیگر، يك توكن غير مثلی بدون اجازه مالك آن حتى به دست سازنده اوليه قابل تكثير يا انتقال نيست. به همين دليل است که توکن‌های غير مثلى براى نمايش و اثبات مالكيت دارایی‌هاى ديجيتالى يا فيزيكى فوق‌العاده کاربردی است. برای شفافیت بیشتر این مفهوم میتوان گفت که رمزارزی مثل بیتکوین یک توكن مثلی یا قابل معاوضه است؛ به اين معنا كه فرد می‌تواند آن را با يك بيتكوين كاملا مشابه ديگر مبادله كند چون هر دو ارزشى صد در صد برابر دارند. اما توکن‌های غير مثلى غير قابل معاوضه هستند و اين يعنى نمی‌توان آنها را با توکن‌های غير مثلى مشابه ديگر جايگزين يا مبادله كرد چرا که هر کدام ارزشى منحصر به فرد و متفاوت دارند. قیمت هر NFT بر اساس معيارهاى متعددى تعیین شده و بستگی به تقاضا و عرضه دارد و بعضا به صورت کاملا توافقی مشخص می‌گردد.
Source: Dune
تعداد کاربران فعال در حوزه NFTها به مرور زمان افزایش پیدا کرده و طی ۵ سال اخیر روندی صعودی داشته؛ این امر از تصویر زیر که بیانگر تعداد کاربران OpenSea، بزرگترین پلتفرم معامله NFT از نظر حجم فروش است، مشخص می‌باشد.
مزایای توکن‌های غیر مثلی
از جمله مزیت‌های توکن‌های غير مثلى میتوان به موارد زير اشاره كرد:
- حق مالكيت: با تبدیل هر اثر هنری، شیء یا تصویری به یک NFT، آن اثر در قالب یک توکن غیر مثلی برای همیشه وجود خواهد داشت، حتی اگر نسخه فیزیکی آن برای همیشه از بین رفته باشد. در این صورت حق مالکیت همواره برای صاحب اصلی NFT حفظ خواهد شد.
- منحصر به فرد بودن: اثرى كه به صورت يك توكن غير مثلى فروخته شود داراى یك شناسنامه منحصر به فرد است. حتی در صورت کپی‌برداری از اثر، هیچ‌گاه ارزشی برابر با نسخه اصلی نخواهد داشت.
- حفظ ارزش: NFTها یک دارایی دیجیتال محسوب می‌شوند که ارزش خود را در قالب یک رمزارز در طول زمان حفظ كرده و نوعى سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید.
- قابلیت انتقال سريع: مالکان می‌توانند توکن غیر مثلی خریداری شده را به راحتی به آدرس دیگری از کیف پول‌های تحت مالکیت خود انتقال دهند.
- کمیاب بودن: ارزش توکن‌های غير مثلى در حقیقت به دلیل كميابى آنها است؛ چرا که آثار معمولا به ميزان محدود ضرب (Mint) می‌شوند و همین امر باعث افزايش محبوبيت آنها شده است.
- كسب درآمد از انتقالات: به اين معنى كه پس از فروش اوليه NFT، در فروش دوم هم درصدى از فروش به مالك اوليه تعلق می‌گیرد. پیش از این هنرمندان با فروش اثر فيزيكى خود سهمى از فروش دوم نداشتند اما باNFTها این امکان فراهم شده تا مالک ابتدایی بتواند درصد مشخص از پیش تعیین شده‌ای را از هر انتقال داشته باشد.
- قابلیت نقد شوندگى: پس از فروش اين توكن‌ها می توان به راحتى رمزارزى كه توسط آن معامله انجام شده را در صرافی‌ها به پول رايج تبديل کرد.
- شفافيت در مالكيت: تا قبل از پيدايش توکن‌های غير مثلى هيچ ابزارى براى تائید صحت و مالكیت یک قطعه هنرى وجود نداشت؛ همين موضوع باعث شده بود تا هميشه يك بحث جنجال‌برانگیز در رابطه با مالكيت بعضى آثار باشد. اكنون توکن‌های غير مثلى این امکان را فراهم کرده‌اند تا با در دست داشتن شواهدى غير قابل انكار، مالكيت اين دارایی‌هاى ديجيتال به اثبات رسیده و به طور شفاف در بلاکچین مربوطه قابل ردیابی باشند.
- تشخيص هويت: از توکن‌های غیر مثلی براى پیشگیری از جعل هويت نیز میتوان استفاده کرد. در واقع با تبدیل اسناد و مدارك به NFT میتوان از جعل آنها جلوگيرى كرد و همچنين هنرمندان می‌توانند با هدف حفظ حق معنوی، آثار خود را به NFT تبديل نمایند.
ریسک‌های توکن‌های غیر مثلی
طبق بررسی‌های انجام شده، بازار NFTها نیز همانند سایر بازارها با معایب و ریسک‌هایی همراه می‌باشد. یکی از ایرادات وارد شده به این حوزه خريد و فروش‌های نامتعارف است. به طور مثال در تاريخ ١١ ژانويه يك NFT از مجموعه‌ای تحت عنوان Meebitبين ٣عدد كيف پول بيش از ١٠٠ مرتبه معامله شد كه اين معامله‌ها اكثرا در بازه‌های قيمتى ٣ تا ١٥ ميليون دلار انجام شدند. اين موارد نشان‌دهنده واقعی نبودن تقاضاها و خریدها هستند. لازم به ذکر است استفاده از NFTها اخیرا به نگرانی نهادهای نظارتی تبدیل شده چرا که امکان استفاده از آنها برای انتقال پول‌های غیرقانونی و پول‌شویی وجود دارد. از طرفی NFTها اغلب با استفاده از ارزهای رمزنگاری شده دست به دست می‌شوند، که بسیاری از آنها در حال حاضر دارای ارزش‌های بسیار بالایی هستند که منجر به ترس از حباب می‌گردد.
کاربردهای توکن‌های غیر مثلی
عموم مردم امكانات توکن‌های غير مثلى را درك نكرده و بسيارى به آن به عنوان یک روند و حباب نگاه می‌کنند كه محو خواهد شد. اما NFTها در فضاهای اجتماعی و حتی اقتصادی جایگاهی را کسب کرده‌اند که به واسطه کاربردهایشان اهمیت زیادی دارند. از جمله مهم‌ترین کاربردهای این توکن‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
۱-بازی‌های بلاکچینی
اقتصاد بازی‌ها²اتفاق تازه‌ای نيست؛ در سال‌های گذشته حتى بدون استفاده از بلاكچين هم بخش قابل توجهى از بازی‌های آنلاين، گردش پولی منحصر به فرد خود را داشتند، اما استفاده از این فناوری باعث شد كه بتوان دارایی‌هاى درون هر بازى را توكنيزه³ كرد. NFTها در صنعت گِيمينگ از محبوبيت بالايى برخوردار هستند، چرا که مشكلات ذاتى بازی‌ها را برطرف كرده و با داشتن NFT در هر بازى میتوان امكاناتی را با سایر افراد به اشتراک گذاشت. تا پيش از ظهور توکن‌های غير مثلى، مالكيت دارایی‌هاى درون بازى همانند لباس‌ها و آیتم‌های ظاهری یا جنگی به شركت سازنده بازى اختصاص داشت که می‌توانستند بدون اجازه كاربر آن را حذف کرده يا ویژگی‌های مختلفى به آن اضافه و يا كم كنند. در حال حاضر مالكيت چنين دارایی‌هايى به بازی‌کننده⁴ منتقل شده که می‌تواند با برنده شدن در رقابت‌های مختلف، ویژگی‌های دارايى خود را ارتقا داده و با فروش آنها درآمدزایی داشته باشد.
۲- متاورس
Metaverse یک فضای دیجیتالی مشترک است که واقعیت مجازی و فیزیکی را باهم ترکیب می‌کند. آنچه که استفاده NFTها را در این فضا امکان‌پذیر کرده، همان غیر قابل تعویض بودن دارایی‌ها است. توکن‌های غیر مثلی به سازندگان اجازه می‌دهند که کمیابی و ارزش‌آفرینی را در متاورس معرفی کنند؛ به این معنی که یک سیستم اقتصادی منحصر به فرد می‌تواند در آن رشد نماید.
۳-هنر
استفاده از توکن‌های غیر مثلی برای آثار هنری از جهات مختلفی اهمیت دارد:
- مالکیت اثر هنری در فضای مجازی
- امکان ایجاد چندین نسخه از یک اثر با اثر انگشت‌های متفاوت
- کسب درآمد از فروش توکن‌های آثار هنری در سطح جهانی
- امکان ثبت و ایجاد نوع جدیدی از آثار هنری به صورت دیجیتال
۴-موسیقی
۳Lau اولين نوازنده‌ای بود كه آلبوم موسیقی خود را توکنیزه كرد و از ٣٣ عدد توكن غير مثلى ۶/۱۱ ميليون دلار به دست آورد. به طور کلی توکنیزه کردن موسیقی به هنرمندان این امکان را می‌دهد تا بتوانند بخشى از مالكيت آهنگ را به طرفداران و سرمایه‌گذاران بفروشند و در عين حال اکثریت سهام خود را حفظ كنند. اين اقدام به طرفداران اجازه می‌دهد تا بر روى هنرمندان محبوب خود سرمایه‌گذاری و از آنها حمايت كنند؛ در مقابل هنرمندان نیز می‌توانند با تقسيم درآمدشان به قوی‌ترین حاميان خود سود برسانند.
۵-پزشكى
داده‌ها با ارزش‌ترین دارايى در اقتصاد ديجيتال هستند، اما بسيارى از مردم راه‌های بسيار كمى براى كسب درآمد از داده‌هاى شخصى خود دارند. Aimed is یک اکوسیستم دیجیتال منحصر به فرد در حوزه سلامت است که با پشتیبانی از هوش مصنوعی و فناوری بلاکچین فعالیت می‌کند. این اکوسیستم اولين بازار پزشكى و علمى توکن‌های غير مثلى را راه‌اندازی كرده كه امكان خريد و فروش داده‌هاى پزشكى را فراهم می‌کند. بيماران می‌توانند از طريق Aimed is داده‌هاى پزشكى خود را به توكن غير مثلى تبديل كنند و به شرکت‌های دارويى بفروشند و از آنها کسب درآمد داشته باشند. انتظار می‌رود این نوع از اکوسیستم‌ها در آینده نزدیک در سایر بخش‌های علم پزشکی نیز ورود کنند و علاوه بر توسعه دانش تجربی باعث درآمدزایی و تقویت چرخه اقتصادی این بخش شوند.
آینده اقتصادی و اجتماعی توکن‌های غیر مثلی
به گزارش پلتفرم تحلیلی DappRadar بازار NFT در سال ۲۰۲۱ بهترین سال خود را سپری کرد و به واسطه جذب کاربران زیاد از سراسر دنیا به این حوزه نوظهور، درآمد بالایی داشته که بخش اعظم آن مربوط به سه ماهه چهارم یا Q4 بود. حجم معاملات NFTها در سه فصلی ابتدایی سال ۲۰۲۲ در تصویر زیر نمایش داده شده است. به طور کلی باید توجه داشت که بازارهای مالی در این سال تحت تاثیر شرایط کلان اقتصادی از جمله سیاست‌های انقباضی حاکم بر اکثر بانک‌های مرکزی جهان و جنگ در اوکراین بودند و قاعدتا بازار NFTها نیز از این امر مستثنی نبودند.
Source: DappRadar
در صورت بهبود شرایط کلان اقتصادی و ادامه روند پذیرش این حوزه انتظار می‌رود افرادی که بر NFTها سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به سودهای قابل توجهی دست پیدا نمایند. NFTها همچنان تمام پتانسیل خود را مشاهده نکرده‌اند و با توجه به کاربردهای بالقوه آنها میتوان پیش‌بینی کرد که حتی طی دهه‌های آتی مبادلات روزمره نیز با با تبادل NFT همراه باشند. با این وجود، عده‌ای بر این باورند که آینده در اختیار قراردادهای هوشمند است و NFTها صرفا یک حباب زودگذار هستند. با این وجود باید توجه داشت که موارد استفاده ازNFTها تقریبا بی‌پایان بوده و روزانه عملکردهای متنوعی برای آنها مطرح می‌گردد. آینده توکن‌های غیر مثلی بسیار فراتر از موقعیت اجتماعی یا آثار هنری چند میلیون دلاری است که تبدیل به عکس پروفایل شده‌اند. طی سال‌های گذشته اخبار و هیاهوی زیادی پیرامون NFTها منتشر شده و بسیاری از مردم آنها را راهی برای کسب درآمد می‌دانند. NFT ها می‌توانند خیلی فراتر از درآمدزایی مقطعی باشند و فرصت‌هایی را برای موسسات مالی و غیرمالی فراهم آورند که در نهایت تبدیل به یک تحول جهانی گردد.
منابع:
¹ Non-Fungible Tokens
² Gaming
³ Tokenization
⁴ Gamer
